ο βυζαντινός παππούς

[Ramoglou]

Συνέχεια ……


Ο βάρβαρος σουλτάνος μας έχει αποκλείσει 57 μέρες τώρα με όλες τις δυνάμεις του και μας πολιορκεί μέρα νύχτα με κάθε μέσο που διαθέτει, αλλά καταφέραμε να τον αποκρούσουμε με τη βοήθεια του Κυρίου μας Χριστού που βλέπει τα πάντα. Μη δειλιάσετε τώρα αδέλφια μου….. (εδώ ο Αυτοκράτορας δίνει κουράγιο στους πολεμιστές του και τους προτρέπει να αγωνιστούν άφοβα απέναντι στο μεγαλύτερο σε πλήθος στρατό και καταλήγει) …… Ο άπιστος σουλτάνος όμως θέλει να υποδουλώσει την πόλη που ήταν κάποτε ένδοξη, ανθούσε σαν τριαντάφυλλο του αγρού και είχε υποτάξει ολόκληρη σχεδόν την υφήλιο : Πόντο και Αρμενία, Περσία και Παφλαγονία, Αμαζόνες και Καπαδοκία, Γαλατία και Μηδία, Κόλχους και Ίβηρες, Βοσποριανούς και Αλβανούς, Συρία, Κιλικία και Μεσοποταμία, Φοινίκη και Παλαιστίνη, Αραβία και Ιουδαία, Βακτηριανούς και Σκύθες, Μακεδονία και Θεσσαλία, Ελλάδα, Βοιωτία, Λοκρούς και Αιτωλούς, Ακαρνανία, Αχαΐα, και Πελοπόννησο, Ήπειρο και Ιλλυρία. Λυχνίτες της Αδριατικής, Ιταλία, Τοσκάνη, Κέλτες και Κελτογαλάτες, Ισπανία μέχρι τα Γάδειρα, Λιβύη, Μαυριτανία και Μαυρουσία, Αιθιοπία, Βελέδα, Σκούδη, Νουμηδία, Αφρική και Αίγυπτο.

Αυτή λοιπόν την πόλη τη Βασίλισσα όλων των άλλων πόλεων, θέλει να υποδουλώσει και να την έχει υπό την εξουσία του.

Έπειτα στράφηκε προς τους Βενετούς, που στέκονταν στα δεξιά του, και είπε : «Ευγενείς Βενετοί, αγαπημένα αδέλφια μας, στο όνομα του Χριστού και Θεού μας, γενναίοι, δυνατοί και έμπειροι στρατιώτες που πολλές φορές σκοτώσατε αμέτρητους αγαρινούς με τα κοφτερά σπαθιά σας και με τη χάρη του Θεού, κάνοντας το αίμα τους να τρέξει σαν ποτάμι από τα χέρια σας, σας παρακαλώ σήμερα να υπερασπίσετε με όλη σας την ψυχή αυτήν την πόλη που βρίσκεται σε τόσο άσχημη θέση. Ξέρετε καλά ότι πάντοτε την είχατε σα δεύτερη πατρίδα και μητέρα σας. Γι αυτό σας παρακαλώ να φερθείτε σαν φίλοι, ομόπιστοι και αδέλφια μας στις δύσκολες στιγμές που περνάμε». Μετά γύρισε προς τους Λιγούριους που και αυτοί καθόντουσαν στα δεξιά του και είπε : «Εντιμότατοι Λιγούριοι, αδέλφια μας, γενναίοι και ένδοξοι πολεμιστές, ξέρετε και καταλαβαίνετε ότι η δυστυχισμένη αυτή πόλη δεν ήταν μόνο δική μου αλλά και δική σας για πολλούς λόγους. Στο παρελθόν τη βοηθήσατε και τη σώσατε, το ίδιο πρέπει να κάνετε και σήμερα δείχνοντας τη γενναιότητα και την ανδρεία σας».

Ύστερα γύρισε προς όλους τους υπόλοιπους και τους προέτρεψε να δείξουν ανδρεία και μαχητικότητα.

Την επόμενη μέρα η Πόλη έπεσε και μαζί της τελείωσε ένα κομμάτι της Ιστορίας που κράτησε περίπου 17 Αιώνες. Από την άνθιση της Ρώμης μέχρι την πτώση της Βασιλεύουσας. Η Ευρώπη ένοιωσε την δύναμη των Οθωμανών και μόνο όταν αυτοί έφτασαν στην πόρτα της Αυστροουγγαρίας ξύπνησαν και αντέδρασαν περιορίζοντας τους στη Βαλκανική για 4 Αιώνες.

Σήμερα, γι ακόμα μία φορά οι σύγχρονοι Οθωμανοί χτυπάνε την πόρτα της Ευρώπης που φοβάται να τους την ανοίξει. Για ακόμη μία φορά η Πόλη μένει εκεί στα στενά του Βοσπόρου μόνη περιμένοντας κάποια βοήθεια από τα παιδιά της που όμως ποτέ δε θα έρθει.


Υ.Γ. Το κείμενο με τα μπλε γράμματα είναι αποσπάσματα από το βιβλίο «Η ΠΟΛΙC ΕΑΛΩ» το οποίο έχει γραφτεί με τα όσα καταμαρτυρούν δύο από τους ποιο αξιόπιστους μάρτυρες, ο Γεώργιος Φραντζής και ο Νικολό Μπαρμπάρο.

[Ramoglou]

Στρατός Βυζαντίου :

4937 Άνδρες οι οποίοι μπορούσαν να φέρουν οπλισμό.
2000 Ξένοι, Βενετοί και Γενουάτες
200 Τοξότες και πετροβολιστές οι οποίοι εστάλησαν από τον Πάπα συνοδεία του Καρδινάλιου της Ρωσίας.

Σύνολο : 7137 άνδρες

Πλοία :

1 από την Καστίλη της Ισπανίας
2 από την Προβηγκία της Γαλλίας
3 από την Κρήτη
3 εμπορικά (τριήρεις) από την Βενετία
3 γαλέρες πλήρως εξοπλισμένες από τη Βενετία
1 εμπορικό από τη Γένοβα το οποίο έφερε τους 200 τοξότες – πετροβολιστές.
2 γαλέρες από την Κάφα
5 γαλέρες του Αυτοκράτορα οι οποίες ΔΕΝ ήταν εξοπλισμένες
17 εμπορικά
περίπου 20-25 μικρά τα οποία δεν έφεραν οπλισμό

Στρατός Οθωμανών :

258.000 Πεζικό και Ιππικό
420 πλοία

εξ αυτών τα 140 αποτελούσαν την Αρμάδα του Τούρκικου Στόλου η οποία ήταν :

12 γαλέρες άριστα εξοπλισμένες
80 φούστες
25 μπρατσέρες
23 μπριγκαντίνια



Η Κωνσταντινούπολη τον 15ο αι. ήταν περιτειχισμένη και από ξηρά και από θάλασσα. Η αρχική οχύρωση της πόλης είχε γίνει από τον Μέγα Κωνσταντίνο, αλλά είχε καταστραφεί από σεισμό το 412. Τότε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β' οχύρωσε εκ νέου την Κωνσταντινούπολη στο διάστημα 408-413. Αυτή η οχύρωση διατήρησε το άβατο στην Κων/πολη για 1000 χρόνια.

Τα τείχη χωρίζονταν στα χερσαία και στα θαλάσσια. Τα χερσαία αποτελούνταν από το κύριο ισχυρό τείχος, με ύψος 11 μ. πάχος 4-5 μ., το οποίο ενισχύονταν κατά διαστήματα από 120 αμυντικούς πύργους. Επίσης υπήρχε ένα δεύτερο τείχος με ύψος περίπου 8,5 μ. πάχος 2 μ. και 71 πύργους. Το 447 ενισχύθηκε με ένα πιο χαμηλό προτείχισμα και μια τάφρο, πλάτους 15-20 μ., η οποία γέμιζε με νερό τις δύσκολες ώρες. Τα χερσαία τείχη είχαν μήκος 6.632 μέτρα και πολλές πύλες από τις οποίες οι σημαντικότερες ήταν η Χρυσή Πύλη, του Ξυλοκέρκου, της Πηγής (Σηλυμβρίας), του Αγίου Ρωμανού, του Πέμπτου, του Χαρισίου (Αδριανουπόλεως), Καλλιγαριά, και η Πύλη του Πολυανδρίου.

Τα θαλάσσια τείχη είχαν μήκος 8.260 μέτρα, και ήταν πιο χαμηλά από τα χερσαία, διότι οι κίνδυνοι από τη θάλασσα δεν ήταν τόσο έντονοι. Είχαν κτιστεί σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα και προστατεύονταν από βράχους και υφάλους. Οι σημαντικότερες πύλες του θαλάσσιου τείχους ήταν η Ξυλόπορτα, η Βασιλική, του Κυνηγού, των Πηγών, των Δρουγγαρίων, του Νεωρίου, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Αιμιλιανού, της Ψαμαθιάς, και του Ιωάννη Στουδίτη.

http://www.hri.org/MPA/gr/other/1453/im ... _large.jpg (Χάρτης της Πόλης με την οχύρωση της και τα ονόματα των Πυλών και όσων ήταν υπεύθυνοι για τη φύλαξη)

http://www.hri.org/MPA/gr/other/1453/ Μια αρκετά καλή σελίδα για την άλωση και το Βυζάντιο.

Τα στοιχεία τα συνέλεξα από τα γραφόμενα των Γεώργιου Φραντζή, Νικολό Μπαρμπάρο και την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Το κομμάτι που αφορά τα τείχη είναι απόσπασμα από το ως άνω αναφερόμενο site.

[ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ]

Εξαιρετική δουλειά απο τον Ράμογλου
Με χειρουργική ακρίβεια όσες πληροφορίες χρειάζονται χωρίς περιτά.
Ενα μικρό λιθαράκι απο εμένα.
Η άλωση συμπίπτει με την αρχή μιας επανάστασης στον τομεα των εξοπλισμών.
Την εποχή εκείνη αρχίζει να μπαινει η πυριτιδα στο παιχνιδι του πολέμου.
Ετσι κατασκαυάζονται οι μπομπάρδες.
Αυτές ηταν πετροβόλα κανόνια.
Οσο μεγαλύτερη η μπομπάρδα τοσο μεγαλυτερο το βλήμα.

Την εποχή εκείνη έρχεται στον Παλαιολόγο ο ειδικός στις μπομπάρδες Ούγγρος Ουρβανός.
Ζητάει όμως μεγάλη αμοιβή για να παρέχει τις υπηρεσίες του και ο Παλαιολόγος αδυνατεί να τον πληρώσει.
(Εδω παιζει σημανιτκό ρόλο το κεφαλαιο που αρνήθηκαν να δωσουν στον Παλαιολογο αυτοί που διαφωνουσαν. Πως θα ηταν αραγε τα πράγματα για τους Τουρκους χωρις τον Ουρβανό;)

Το χρημα ομως δεν εχει πατριδα, ως γνωστο!
Ο Ουρβανος πηγαινει στον Σουλτανο και αυτος τον προσλαμβανει.
Κατασκευάζει εκτος των αλλων μια μεγαλη μπομπάρδα η οποία επαιξε σημαντικό ρόλο στην αλωση, γιατι εριχνε τα τειχη και εκανε τους Ελληνες να χανουν το πλεονεκτημα της οχυρωσης και τους καθιστουσε ανισχυρους μπροστα στους πολυαριθμους Τουρκους (βλεπε και τα οσα παραθεσε ο Ραμογλου)
Στην αρχη οι Τουρκοι δεν ξερουν να βαλουν και ριχνουν "στον γαμο του Καραγκιοζη" (οι γνωστοι καραγκιοζηδες)
Μετα απο υποδειξεις του Ουρβανου μαθαινουν να βαλουν σε τριγωνο (τρεις βολες που να σχηματιζουν τριγωνο) και μεγιστοποιουν ετσι τις καταστροφες στα τειχη, τα οποία δεν ειχαν συντηρηθεί κιόλας.( ελλειψη σε χρημα)

Παραλληλα οι τουρκοι μπαζωνουν με διαφορα υλικα και την ταφρο.

Τα τειχη τελικα πεφτουν.
Οι έλληνες βρισκονται να πολεμουν σχεδον σε ισιο έδαφος σε αναλογια απελπιστική, και σωμα με σωμα.
Παραλληλα τραυματιζεται και ο Ιουστινιανης

Οπ, παρασυρθηκα, ασε κατι και για την συνεχεια.
(Ακολουθω την τακτικη σου Ραμογλου!)

[Elissaios]

Τα στοιχεία τα συνέλεξα από τα γραφόμενα των Γεώργιου Φραντζή, Νικολό Μπαρμπάρο και την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Το κομμάτι που αφορά τα τείχη είναι απόσπασμα από το ως άνω αναφερόμενο site.

Αγαπητέ, εννοείς την Ιστορία του Κ. Παπαρρηγόπουλου;
(Εγκυκλοπαιδική περιέργεια.)

[ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ]

Ιωάννης Ιουστινιάνης

Στις 26 Ιανουαρίου 1453 δύο γαλέρες αποβίβασαν 700 άνδρες στην Κωνσταντινούπολη. Η παρέλασή τους στους δρόμους της πόλης προκάλεσε τον ενθουσιασμό των κατοίκων. Οι σιδηρόφρακτοι στρατιώτες του Ιωάννη Ιουστινιάνη εθεωρούντο άτρωτοι και η άφιξή τους τροφοδότησε ελπίδες για ενίσχυση από τη Δύση. Αλλά ο Ιουστινιάνης ήταν μόνος.

Ο Ciovani Giustiniani Longo αδικήθηκε από την Ιστορία. Ήταν ένας συνεπής πολεμιστής, γενναίος τυχοδιώκτης ενθουσιώδης υπερασπιστής. Ωστόσο, η υποχώρησή του λίγο πριν από την είσοδο των Τούρκων στην Πόλη έδωσε ερείσματα στην ιστορική καταγραφή για να του απευθύνει μομφή ως προς τη γενναιότητα που επέδειξε.

Για τον Ιουστινιάνη δεν γνωρίζουμε πολλά. Αντλούσε την καταγωγή του από μεγάλη εμπορική οικογένεια της Γένοβας, η οποία είχε υπό τον έλεγχό της τη Χίο. Γεννήθηκε το 1400.

Ο Κωνσταντίνος του έδωσε τον τίτλο του πρωτοστράτορα, του υπευθύνου για την άμυνα της πόλης. Αν κατάφερνε να κρατήσει τους Οθωμανούς έξω από την Κωνσταντινούπολη, θα λάμβανε ως αμοιβή το νησί της Λήμνου.

Η παρουσία του δεν ενθουσίασε όλους τους παράγοντες της Πόλης. Ο μέγας λογοθέτης Λουκάς Νοταράς δεν έκρυβε τη δυσφορία του και οι δύο άνδρες έφτασαν πολύ κοντά στην ένοπλη σύγκρουση. Χρειάστηκε η παρέμβαση του αυτοκράτορα για να αποφευχθεί η αιματοχυσία.

Ο Ιουστινιάνης ήταν υπέρμαχος των ρεαλιστικών λύσεων, αλλά και διόλου φειδωλός ως προς το θάρρος και τη μαχητικότητα που επέδειξε. Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας ήταν στην πρώτη γραμμή των τειχών, ακούραστος μαχητής και εμψυχωτής δυτικών και Βυζαντινών. Ταυτόχρονα προέτρεπε τον αυτοκράτορα να εγκαταλείψει την πόλη για να αναζητήσει βοήθεια από τη Δύση.

Ο πρωτοστράτορας εγκατέλειψε την άμυνα της Πόλης την ύστατη στιγμή, όταν τραυματίστηκε, λίγο πριν το λάβαρο του σουλτάνου στηθεί στα τείχη. Κατά το Φραντζή δεν δέχθηκε τις παρακλήσεις του Κωνσταντίνου «προς τον αδελφό του» για να παραμείνει στη μάχη αν και το τραύμα του δεν ήταν σοβαρό. Αλλες πηγές αναφέρουν πως πληγώθηκε σοβαρά, στο στέρνο, στο πρόσωπο ή στο πόδι. Αποσύρθηκε μαζί με τους άνδρες του και ουσιαστικά επιταχύνθηκε το αναπόφευκτο. Βενετσιάνοι χρονικογράφοι υποστηρίζουν ότι ο Ιουστινιάνης δείλιασε όταν τραυματίστηκε. Πρόκειται για μία εκδοχή που μάλλον αδικεί την αλήθεια και το ανάστημα του σπουδαίου αυτού άνδρα. ΄Ανδρες αντίστοιχου ηθικού αναστήματος δεν κυριεύονται από πανικό. Επί πενήντα ημέρες πολεμούσε στην πρώτη γραμμή. Γνώριζε τον συσχετισμό των δυνάμεων. Αν σκόπευε να διαφύγει, θα το επιχειρούσε νωρίτερα. Ο ίδιος θα μπορούσε να διαπραγματευτεί με τον σουλτάνο και απάντησε αρνητικά σε όλες τις προτάσεις για δωροδοκία. Βέβαια, επρόκειτο για έναν επαγγελματία που όταν διαπίστωσε πως η μάχη είχε κριθεί, ίσως αποφάσισε πως έφτασε η ώρα της αποχώρησης. Ο Κορδάτος επικαλείται πηγές και εκτιμήσεις που δεν αποκλείουν ο Ιουστινιάνης να χτυπήθηκε πισώπλατα, από βυζαντινό βόλι των ανθενωτικών που προτιμούσαν την κυριαρχία του σουλτάνου από την επιρροή της Δύσης. Αν συνέβη αυτό, η αποχώρηση αποτελεί φυσιολογική αντίδραση. Αλλωστε ο Ιουστινιάνης δεν έκρυβε την καχυποψία του για το ρόλο των ανθενωτικών στοιχείων.

Πέθανε λίγο αργότερα, από γάγγραινα. Ετάφη στη Χίο, στο Ναό του Αγίου Δομίνικου.


Η άμυνα της Πόλης


Σύμφωνα με τον Φραντζή, οι υπερασπιστές της Πόλης ήταν 4.973 Κωνσταντινουπολίτες και 2.000 εθελοντές, από Γένοβα, Βενετία, Ισπανία, Ρώμη και Κρήτη. Υπό τον αυτοκρατορικό θυρεό είχε τεθεί και ο τούρκος πρίγκιπας Ορχάν, εχθρός του Μωάμεθ, που σπούδαζε στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά η πολυτιμότερη προσθήκη στις τάξεις των αμυνομένων ήταν οι 700 σιδηρόφρακτοι άνδρες που έφερε μαζί του ο Ιωάννης Ιουστινιάνης, ο κεντρικός υπερασπιστής της Πόλης. Δίπλα του βρέθηκαν και άλλοι δυτικοί, περιπλανώμενοι ιππότες προσωπικών σταυροφοριών. Οι περισσότεροι αδικήθηκαν από την ιστορική καταγραφή, δεν έχουν τη θέση που τους αξίζει στη συλλογική μνήμη, όπως, για παράδειγμα, ο ισπανός ιππότης Φραγκίσκο ντε Τολέντο.

Οι δυτικοί στρατιωτικοί ανέλαβαν σε μεγάλο βαθμό την εκπαίδευση των Κωνσταντινουπολιτών. Προσπάθησαν να τους διδάξουν στρατιωτική πειθαρχία, το χειρισμό του ξίφους, τους στοιχειώδεις κανόνες της άμυνας. Ο Κωνσταντίνος είχε να αντιμετωπίσει και την έλλειψη πόρων, καθώς πολλοί προύχοντες δεν είχαν καμία διάθεση να συνεισφέρουν οικονομικά. Το θέμα ήταν και πολιτικό: όσοι αντιδρούσαν στην ένωση των εκκλησιών έβρισκαν ανώφελη την αντίσταση στον πολιορκητή. Καλύτερα το σαρίκι του σουλτάνου, παρά η τιάρα του Πάπα είχε πει ο μέγας λογοθέτης Λουκάς Νοταράς. Και δεν ήταν μόνος. Η σύγκρουση του Νοταρά με τον Ιουστινιάνη κατά τη διάρκεια της πολιορκίας περιγράφει το κλίμα στις τάξεις των αμυνομένων. Κατά συνέπεια, αρκετοί εκ των δυνατών προτίμησαν να κρύψουν στα υπόγεια τους θησαυρούς παρά να συνεισφέρουν στην άμυνα. Ο Κωνσταντίνος δήμευσε τα χρυσά κειμήλια των εκκλησιών και υποσχέθηκε πως θα τα επιστρέψει εις διπλούν αν λυτρωθεί η πόλη του.

Η Κωνσταντινούπολη είχε πολιορκηθεί είκοσι επτά φορές κατά το παρελθόν, αλλά μόνο μία φορά ο εχθρός κατάφερε να εισέλθει στο εσωτερικό της πόλης. Ήταν το 1204, όταν οι Σταυροφόροι σκαρφάλωσαν στα θαλάσσια τείχη από τα πλοία τους στον Κεράτιο. Ο Κωνσταντίνος έλαβε τα μέτρα του. Έκλεισε τον κόλπο με μία τεράστια αλυσίδα. Ένα τμήμα της αλυσίδας μπορούσε να χαμηλώσει μέσα στη θάλασσα για να επιτρέψει τη διέλευση των χριστιανικών πλοίων. Στην άλλη παραθαλάσσια πλευρά τα τείχη είχαν υψωθεί επάνω σε απόκρημνα εδάφη και απέτρεπαν κάθε επίθεση. Προς βορρά, στο κυρίως πεδίο μάχης, ήταν τα μεγάλα τείχη της πόλης, ένα αριστούργημα, όπως χαρακτηρίστηκε, στρατιωτικής μηχανικής. Τα τείχη υψώθηκαν τον 5ο μ.Χ. αιώνα από τον Θεοδόσιο και η έκταση τους ήταν έξι χιλιόμετρα, από τη Θάλασσα του Μαρμαρά ως τον Κεράτιο Κόλπο. Από τη μεριά της πόλης υψωνόταν ένα πελώριο τείχος με ύψος 12,5 μέτρα και με ένα στηθαίο που διέτρεχε την κορυφή πίσω από βαθιές επάλξεις και πολεμίστρες. Επάνω στο τείχος υπήρχαν ψηλοί πυργίσκοι, τετράγωνοι ή οχτάγωνοι.

Μπροστά από το τείχος υπήρχε μία επίπεδη έκταση που το χώριζε από την εξωτερική οχύρωση. Αν κάποιος εισβολέας κατάφερνε να διαπεράσει το εξωτερικό τείχος, θα παγιδευόταν στη ζώνη θανάτου όπου τον περίμενε βροχή από πέτρες και υγρό πυρ.

Το εξωτερικό τείχος είχε ύψος 7,5 μέτρα και πυργίσκους ανά 50 και 100 μέτρα. Ωστόσο, για να φτάσει ο εχθρός μπροστά στο τείχος έπρεπε να περάσει από την τάφρο, που είχε πλάτος 18 και βάθος 4,5 μέτρα. Ακόμα και αν περνούσε από την τάφρο έπρεπε να σκαρφαλώσει σε έναν πέτρινο προμαχώνα που υψωνόταν 6 μέτρα πάνω από τον πυθμένα της. Τότε θα βρισκόταν μπροστά στο εξωτερικό τείχος. Οι επίλεκτοι άνδρες της βυζαντινής φρουράς είχαν οχυρωθεί πίσω από το εξωτερικό τείχος. Λίγο πριν από την πολιορκία, ο αυτοκράτορας κλείδωσε τις πύλες του εσωτερικού τείχους. Οι αμυνόμενοι δεν θα μπορούσαν να υποχωρήσουν και να μπουν στην πόλη.

Ωστόσο υπήρχαν και ευάλωτα σημεία στην άμυνα της Κωνσταντινούπολης. Η αμυντική γραμμή δεν έφτανε μέχρι τον Κεράτιο, ενώ και το παλάτι των Βλαχερνών ήταν χτισμένο δίπλα στα τείχη. Επίσης τα τείχη ακολουθούσαν, ως προς το ύψος, την πορεία του εδάφους. Η πύλη του Αγίου Ρωμανού, στην κοιλάδα του ποταμού Λύκου, ήταν το σημείο με τα χαμηλότερα τείχη. Εκεί ο Μωάμεθ έστησε τον κύριο όγκο πυρός του πυροβολικού. Η αμυντική θωράκιση της Κωνσταντινούπολης ήταν αριστουργηματική, αλλά δεν μπορούσε να καλύψει τις δύο ουσιαστικές αδυναμίες της: ήταν αρχαία και δεν υπήρχαν αρκετοί άνδρες για να σταθούν πίσω από τις πολεμίστρες.

[ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ]

Από το 1204 ως την Αλωση

«Η πόλις ήτον το σπαθί, η πόλις το κοντάρι, η πόλις ήτον το κλειδί της Ρωμανίας όλης»


Από το 1204, την τρομερή ημέρα της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης από τα στίφη των Σταυροφόρων, έως την 29 Μαΐου του 1453, και την Αλωση της πόλης από τους Τούρκους, αυτό που ονομάζουμε Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, δεν υπήρχε ουσιαστικά. Η παρακμή που ήρθε με την άλωση της ως τότε θεωρούμενης ως άπαρτης Πόλης, και την, απίστευτη για τους κατοίκους της, λεηλασία της από χριστιανούς, ήταν μοναδική στα ιστορικά χρονικά.

Η οργάνωση και ο γραφειοκρατικός ιστός της Αυτοκρατορίας διαλύονται. Η Τραπεζούντα, από τόπος εξορίας του Αυτοκράτορα ως την επιστροφή του (1260) με την εκδίωξη των σταυροφόρων, γίνεται κράτος ανεξάρτητο και αποκολλάται από τη Βασιλίδα των Πόλεων. Η χριστιανική Ανατολή δεν είναι ενωμένη πια. Είναι μια σειρά αδύναμων, φτωχών κρατών, αβέβαιων για το μέλλον τους.

Η πάλαι ποτέ πάμπλουτη Βασιλεύουσα μετατράπηκε σε ένα φτωχό άμοιρο βασίλειο. Ακόμη και η Αγία Σοφία --το καύχημα της πόλης-- ακόμη και το παλάτι των Βλαχερνών, ήταν φαντάσματα του εαυτού τους. Σύμφωνα με τον Βιλεαρδουίνο, ο χρυσός που κλάπηκε από την πόλη έφτανε σε αξία τις 800.000 μάρκα της εποχής -- πέρα από τα πολύτιμα αντικείμενα, τα ιερά λείψανα, που στέρησαν τον πλούτο και μέρος της ομορφιάς της από την πόλη. Ίσως αυτό να ήταν το λιγότερο. Οι συνέπειες της πρώτης ΄Αλωσης ήταν τεράστιες κοινωνικά, οικονομικά και --από την εποχή της έναρξης του διαλόγου για την Ένωση των Εκκλησιών-- ηθικά και πνευματικά.

Οι αυθέντες της Πόλης ήταν πια πάμπτωχοι -- αν και παρέμεναν οι πιο καλλιεργημένοι από όλους τους βασιλείς της εποχής, με αυλή διανοουμένων ζηλευτή. Το διεθνές εμπόριο είχε περάσει στα χέρια των Ενετών, των Γενουατών, των ιταλικών ναυτικών πόλεων. Οι αυτοκράτορες δεν μπορούσαν να φροντίσουν τα ανατολικά σύνορα, διότι ο μεγάλος κίνδυνος είχε εμφανιστεί από τη Δύση. Τα άλλοτε πλούσια λιμάνια και αστικά κέντρα της Αυτοκρατορίας είχαν περάσει σε φράγκικα --κάποια και σε τούρκικα από τον 14ο αιώνα-- χέρια. Η δύναμη του νέου κατακτητή --των Τούρκων-- επιβεβαιώνεται συνεχώς με νέες λαμπρές νίκες και τα ελληνικά βασίλεια είναι αδύναμα να αντιδράσουν --βρίσκονται στα χέρια ανίκανων ηγεμόνων και στενόμυαλων στρατιωτικών. Η κατάσταση την παλαιολόγειο περίοδο δεν καλυτερεύει -- μάλλον χειροτερεύει, κι οι εμφύλιοι οδηγούν πολύ γρηγορότερα σε μαρασμό, εξαντλούν τη χώρα οικονομικά και πολιτικά και --λόγω της συνήθειας των σφετεριστών να ζητούν ξένη βοήθεια-- φέρνουν γρηγορότερα τα ξένα ισχυρά βασίλεια ante portas. Από το 1340 οι Τούρκοι έρχονται πια προσκεκλημένοι στην Ευρώπη. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η πανώλη που έπληξε το 1347 την πόλη, σκοτώνοντας πάνω από το μισό πληθυσμό της. «Η πολιτική ιστορία του Βυζαντίου στην εποχή της δυναστείας των Παλαιολόγων αποτελεί διήγηση αφροσύνης και δυστυχίας, ώστε στο τέλος η χαριστική βολή του 1453 να έρχεται σχεδόν ως απολύτρωση» σημειώνει ο Σ. Ράνσιμαν. Βασιλείς σαν τον Ανδρόνικο Β΄ ήταν στολίσματα της διανόησης, άνθρωποι με απέραντη μόρφωση και χάρη, αλλά δεν είχαν κανένα διοικητικό ή πολιτικό προσόν -- αυτό που η πόλη χρειαζόταν περισσότερο από όλα.


Κι όμως, μέσα σε αυτό το κλίμα διάβρωσης, καταστροφών, απωλειών, παρακμής, στους δύο τελευταίους αιώνες της Αυτοκρατορίας --κατά τους οποίους δεν υπήρχε ουσιαστικά αυτοκρατορία, αλλά μερικά ελληνικά βασίλεια, με πρώτο αυτό της Κωνσταντινούπολης-- η τέχνη, η φιλοσοφία, η ελληνική συνείδηση άνθισαν, όπως τα πιο ακριβά άνθη στην κόπρο. Ίσως χάρη σε κυβερνήτες όπως ο Ανδρόνικος Β΄, ίσως πάλι λόγω των πολιτικών προσπαθειών για ένωση των Εκκλησιών, που οδήγησαν στην ανάγκη ανάπτυξης επιχειρημάτων από τις πλευρές που τάσσονταν υπέρ ή κατά. Ή, τέλος, η μορφή που είχε πάρει η αυτοκρατορία, μια ομάδα πόλεων-κρατών, αυτούς τους τελευταίους αιώνες, να έφερνε κοντύτερα στο λαό το αρχαιοελληνικό πρότυπο ακόμη και στη διοίκηση. Ίσως πάλι, όπως πιστεύει ο Ράνσιμαν, ήταν η απόλυτη ταύτιση πια της λέξης Ρωμιός με τη λέξη Έλληνας. «Οι δυτικοί είχαν νικήσει και ταπεινώσει το Βυζάντιο, υπήρχε όμως κάτι που δεν μπορούσαν να του αφαιρέσουν ούτε ακόμη να το συμμεριστούν. Και αυτό το κάτι ήταν η ελληνική παράδοση... Οι δυτικοί περιφρονούσαν τους Γραικούς που έβλεπαν γύρω τους, αλλά δεν μπορούσαν να περιφρονούν την παιδεία των Ελλήνων. Ήταν φυσικό οι Γραικοί να εκμεταλλευτούν αυτό το κεφάλαιο. Αρχισαν να αισθάνονται υπερήφανοι για τη σχέση τους με τους δημιουργούς αυτής της παιδείας. Ο όρος `Έλλην΄ άρχισε να χάνει την υποτιμητική του χροιά». Εκτός αυτού, οι Σταυροφόροι περιόρισαν, ουσιαστικά, τους Βυζαντινούς στα ιστορικά ελληνικά εδάφη, δίνοντας τους έναν ακόμη λόγο να δηλώνουν Έλληνες. Η νέα χρήση της λέξης «Έλλην» ξεκίνησε από την αιώνες ελληνική Θεσσαλονίκη, που παρήγαγε τους σημαντικότερους λογίους της Αυτοκρατορίας, ακριβώς λόγω της ελληνικής παιδείας -- ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, αδάμας της βυζαντινής διανόησης, χαρακτηρίζει Έλληνες, με πολιτιστική κυρίως έννοια, τους κατοίκους της συμβασιλεύουσας. Από την Κύπρο και τον λόγιο Αθανάσιο Λεπενδρηνό, έρχεται, την ίδια περίοδο, η επανεμφάνιση της φυλετικής χρήσης του όρου όταν γράφει «περί πάντων των Ελλήνων των εν Κύπρω», περιγράφοντας κι άλλους τόπους «εν οις Έλληνες ζώσι». Ο θεσσαλονικεύς Δημήτριος Κυδώνης πρωτοχρησιμοποιεί τον όρο «Ελλάς» για τον χαρακτηρισμό της Αυτοκρατορίας. Μετά το 1350, η λέξη «Έλληνας» δεν σημαίνει πια ειδωλολάτρης, αλλά χριστιανός ορθόδοξος ελληνόφωνος που κατοικεί στα απομεινάρια της Αυτοκρατορίας. Με την εξαίρεση του, αυτοχαρακτηριζόμενου ως «Βυζάντιου», Γεωργίου Σχολάριου (που, ωστόσο, δεν ονομάζει την πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, αλλά με το αρχαίο της όνομα, Βυζάντιο) οι διανοούμενοι της τελευταίας περιόδου θεωρούν εαυτούς Έλληνες και οδηγούν την αυτοκρατορία σε μία αναγέννηση ελληνική, βαθιά επηρεασμένη από την αρχαιότητα.

Με τον ελληνικό τρόπο, λοιπόν, το πνεύμα κυριαρχεί. Στη διαλυμένη αυτοκρατορία οι επιστήμες προχωρούν, οι θεωρητικές συζητήσεις παίρνουν διαστάσεις εθνικών θεμάτων, η σπουδή των αρχαίων Ελλήνων γίνεται υποχρεωτική σε όποιον θέλει να σέβεται τον εαυτό του. Το ζήτημα των μεγάλων φιλοσοφικών-θεολογικών διαμαχών το εξετάζουμε αλλού. Πέρα από αυτές, ένας μεγάλος αριθμός σημαντικών επιστημόνων όλων των τομέων δίνει φτερά σε όλες τις επιστήμες κι ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών --αγνώστων, λόγω της βυζαντινής παράδοσης που θεωρεί, όπως κι η αρχαιοελληνική παράδοση, ότι για το εκάστοτε μεγάλο καλλιτεχνικό έργο η τιμή ανήκει στον χορηγό του-- οδηγεί την τέχνη σε ανεπανάληπτα ύψη. Όσα ονόματα καλλιτεχνών γνωρίζουμε είναι διότι είχαν κι άλλες ιδιότητες πιο σημαντικές για την εποχή -- ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος λόγου χάριν είναι γνωστοί διότι έτυχε να είναι και εξαίρετοι γεωμέτρες.

Οι εξαιρετικοί γιατροί των απομειναριών της Αυτοκρατορίας, όπως ο (κυρίως φαρμακολόγος) Νικόλαος Μυρεψός, ο Δημήτριος Πεπαγωμένος, ο (κυρίως ουρολόγος) Ιωάννης Ακτουάριος --που πρώτος επισημαίνει το παράσιτο ταινία και πρώτος μελετά τις ψυχοσωματικές διαταραχές-- έδωσαν νέα ώθηση στην ιατρική -- μια επιστήμη που πάντα άνθιζε στο Βυζάντιο. Οι φημισμένοι δάσκαλοι του Πανεπιστημίου (Πανδιδακτήριο) της Κωνσταντινούπολης και της Νίκαιας, ο πολυγραφότατος γιατρός, φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος Νικηφόρος Βλεμμύδης, ο αστρονόμος Γρηγόριος Χιονιάδης, ο ιατρός και γεωγράφος Γεώργιος Χρυσοκκόκης, ο φιλόλογος Τρικλίνιος, ο μαθηματικός και διδάσκαλος της φιλοσοφίας Γεώργιος Ακροπολίτης, ο πανεπιστήμων Νικηφόρος Γρηγοράς, ο φημισμένος δάσκαλος Νικηφόρος Παχυμέρης, ο πρώτος χρήστης των αραβικών αριθμών στην επικράτεια, Μάξιμος Πλανούδης, ο μαθηματικός Νικόλαος Ραβδάς, οδήγησαν στην επανενεργοποίηση της ενασχόλησης με τις «θύραθεν» επιστήμες, κι ας ήταν στην πλειονότητά τους μοναχοί κι ιερωμένοι. Οι λόγιοι Νικηφόρος Χούμνος, Θεόδωρος Μετοχίτης, Ιωσήφ ο Φιλόσοφος, Ιωάννης Κατακουζηνός, ο Δημήτριος Κυδώνης, ο Καλαβρός Βαρλαάμ, και το υπέρλαμπρο άστρο του Γρηγορίου Παλαμά --ο οποίος δεν επιθυμούσε να θεωρείται εγγράμματος ή λόγιος, αλλά είχε λαμπρότατη μόρφωση και εκπληκτικά οργανωμένη κι ευφυή σκέψη-- ο Ισίδωρος Βουχεράς, ο Θεόδωρος Μελητινιώτης, ο Δημήτριος Κυδώνης, ο Ιωσήφ Βρυέννιος, ο βαθύτατα μορφωμένος πλατωνιστής, ρηξικέλευθος Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων), που φώναζε παντού «Έλληνες εσμεν γένει τε και παιδεία», ο μαθητής του Πλήθωνα, Βησσαρίων, ο ακέραιος Μάρκος ο Ευγενικός, ο Γεώργιος Σχολάριος, υπήρξαν τα στολίδια αυτής της αναγέννησης -- ακόμη κι αν πρέσβευαν τελείως διαφορετικές απόψεις, υπήρξαν αληθινοί διανοούμενοι, άνθρωποι του πνεύματος και των Αναζητήσεων.

Αυτόν το ζωντανό ελληνικό πολιτισμό γνώρισαν οι δυτικοί επιδρομείς. Πολλοί από αυτούς, άνθρωποι καλλιεργημένοι με τα δυτικά μέτρα της εποχής, επιθύμησαν να φέρουν αυτόν τον πλούτο, ακόμη και αυτούς τους ίδιους τους δασκάλους, στη Δύση. Αν οι Σταυροφόροι είχαν πετάξει στη φωτιά τα συγγράμματα της θύραθεν παιδείας που βρήκαν στην Πόλη, οι απόγονοί τους πλήρωναν όσο όσο για έναν τόμο. Οι λόγιοι της Ιταλίας ταξίδευαν σε Κωνσταντινούπολη και Θεσσαλονίκη μόνο και μόνο για να ακούσουν τους έλληνες λογίους να μιλούν, να συζητούν και να διαλέγονται. Νέοι έφταναν από τη Δύση στο Πανδιδακτήριο για να σπουδάσουν. Οι βυζαντινοί έχουν αποκληθεί «βιβλιοθηκάριοι των Μέσων Χρόνων». Λίγο πριν πέσει η πόλη, έδωσαν τη γνώση που είχαν σώσει, μες στους αιώνες, στην ελεύθερη και οικονομικώς αναπτυσσόμενη συνεχώς Δύση. Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση παραδίδει τη σκυτάλη του πολιτισμού στη Δύση, που ετοιμάζεται για τη δική της Αναγέννηση.


Επιμέλεια: Κώστας Γιαννακίδης - Λαμπρινή Χ. Θωμά

[Ramoglou]

Ναι Elissaios από εκεί

Είναι θεωρώ μια πολύ αξιόπιστη πηγή, όπως βέβαια και οι μαρτυρίες του Φραντζή και του Μπαρμπάρο, διότι ήταν αυτόπτες μάρτυρες.
Σίγουρα και οι δύο έχουν τη δυσαρέσκεια τους απέναντι σε κάποιους, αλλά ο αναγνώστης μπορεί να εξάγει συμπεράσματα.

[Ramoglou]

Πολύ καλά τα όσα μας παρέθεσε ο φίλτατος ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ

Απλά θα ήθελα να συμπληρώσω έτσι μιας και κάνουμε μια συλλογή ιστορικών αναδρομών, ότι ο Λουκάς Νοταράς ΔΕΝ έδωσε τον πλούτο τον οποίο κατείχε στον Αυτοκράτορα υπέρ του αγώνα της Πόλης, αντίθετα όταν έπεσε η Πόλη πήγε στον Μωάμεθ τον 2ο και τον παρέδωσε ως δείγμα αποδοχής και υποταγής, λέγοντας «Όλα αυτά τα φύλαγα για τη βασιλεία σου και τώρα στα δωρίζω και εύχομαι να δεχθείς τις ικεσίες και τα παρακάλια του δούλου σου».

Ο Μωάμεθ ο 2ος ο Κατακτητής πήρε το «θησαυρό» αυτό και είπε στον Νοταρά

«Ω, μισόσκυλε, παμπόνηρε και απάνθρωπε μηχανορράφε, είχες τόσο πλούτο και δε βοήθησες τον βασιλέα τον ηγεμόνα σου και την Πόλη την πατρίδα σου; Τώρα νομίζεις ότι μ' αυτές τις πονηριές και τα καμώματα, που έμαθες να κάνεις απ' τα νιάτα σου, θα με καταφέρεις και θα ξεφύγεις απ' αυτό που πρέπει να πάθεις; Πες μου, ασεβή, ποιος μου χάρισε τα πλούτη τα δικά σου κι έφερε την Πόλη στα χέρια μου;»

Ο Νοταράς απάντησε:

«Ο Θεός» .

Ο Μωάμεθ του είπε:

«Αφού μου τα χάρισε ο Θεός και όλους μου τους έφερε στα χέρια δούλους, εσύ τί μιλάς και φλυαρείς πονηρέ; Γιατί δεν μου τα έστειλες πριν να ξεκινήσω τη μάχη εναντίον σας και να σας νικήσω, ώστε να σου χρωστάω χάρη και να πρέπει να σ' ανταμείψω; Τώρα, δεν μου τα χάρισες εσύ όλα αυτά, αλλά ο Θεός»

Μετά απ' αυτά τον έκλεισε στη φυλακή και διέταξε να τον φρουρούν αυστηρά. Την επαύριο τον κάλεσε πάλι μπροστά του για να του πει:

«Αφού δε βοήθησες την πατρίδα και τον αυτοκράτορα σου με τα τόσα πλούτη που διέθετες, γιατί δε σκέφτηκες να συμβουλέψεις το δεσπότη σου να μου παραδώσει την Πύλη φιλικά και ειρηνικά, και εγώ να του χαρίσω ένα άλλο τόπο για να ζήσουμε όλοι μαζί με φιλία και αγάπη και συγχρόνως να έχουμε αποφύγει τους τόσους σκοτωμούς;»

Ο Νοταράς του απάντησε:

«Δεν ευθύνομαι εγώ για τα γενόμενα. Υπεύθυνοι είναι οι Βενετοί και οι κάτοικοι του Πέραν, που έδιναν υποσχέσεις στον αυτοκράτορα ότι θα τον βοηθήσουν με στόλο και στρατό».

Τότε ο Σουλτάνος του είπε:

«Ξέρεις πολλά ψεύτικα κόλπα, αλλά τώρα πια δεν θα σε βοηθήσουν».

Έδωσε εντολή να σκοτώσουν μπροστά του την άλλη μέρα τους δυο γιους του, πάνω στον Ξηρό λόφο. Αυτούς τους δυο γιους που ο Νοταράς είχε ζητήσει από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο για τον ένα το οφφίκιο του Κοντόσταυλου και για τον άλλο το οφφίκιο του Μεγάλου Λογοθέτη. Η εκτέλεση έγινε μπροστά στα μάτια του και αμέσως μετά ο σουλτάνος διέταξε να σκοτώσουν και τον ίδιο.

Βέβαια είναι γνωστό πως ο Σουλτάνος ήταν ομοφυλόφιλος, θέλησε λοιπόν τον ένα γιό του Νοταρά για να τον έχει στη σκηνή του και όταν ο Νοταράς το αρνήθηκε τότε προχώρησε στις θανατώσεις.

[Ramoglou]

Γράφοντας και διαβάζοντας όλα αυτά αγαπημένοι φίλοι, μου έρχεται στο μυαλό πολύ έντονα η εικόνα των κύκλων της ιστορίας.

Μια Ελλάδα που ενώνεται από τον Μέγα Αλέξανδρο, μια Αυτοκρατορία που χτίζεται και μετά διαιρείτε, παράλληλα σηματοδοτεί το τέλος και την αυγή μια νέας.

Μια Ρώμη που από πόλη κράτος γίνεται Αυτοκρατορία, που κατακτά σχεδόν τα πάντα, αλλά κατακτείται από το Ελληνικό πνεύμα, που χωρίζεται στα δύο και σηματοδοτεί το δικό της τέλος, αφήνοντας τους Γερμανούς «κληρονόμους» της από τη μία και τους Οθωμανούς κατακτητές της από την άλλη.

Μια Γερμανία που κάνει δύο προσπάθειες για να κατακτήσει πάλι τον κόσμο όλο και στο κύκνειο άσμα της, γεννάει την νέα Αυτοκρατορία made in USA.

Η Pax Romana ζει στο σήμερα, μέσα από την Pax Americana και εμείς μάλλον βλέπουμε το ίδιο έργο σε remake. Μόνο τα γράμματα παραμένουν ΠΑΝΤΑ Ελληνικά.

[Elissaios]

Ευχαριστώ, φίλτατε Ramoglou.

Σταχυολογώ από τα παραπάνω μερικά ενδιαφέροντα:

Μακεδονία και Θεσσαλία, Ελλάδα, Βοιωτία, Λοκρούς και Αιτωλούς, Ακαρνανία, Αχαΐα, και Πελοπόννησο, Ήπειρο και Ιλλυρία.

Η νέα χρήση της λέξης «Έλλην» ξεκίνησε από την αιώνες ελληνική Θεσσαλονίκη

Μια Ελλάδα που ενώνεται από τον Μέγα Αλέξανδρο, μια Αυτοκρατορία που χτίζεται και μετά διαιρείτε, παράλληλα σηματοδοτεί το τέλος και την αυγή μια νέας.

[ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ]

Μου επιτρέπετε να θέσω κάποια ερωτήματα?
Ποίοι ιδρύσαν το βυζάντιο?
Κάτω από ποία ιδέα ιδρύσαν αυτό το κράτος?
Πότε και από ποίους αλώθηκε ( ο πυρήνας και όχι η πόλη! )?
Ποίοι πρόδωσαν τελικά την πόλη?
Και τι αποτελέσματα έφερε η κατάκτηση της πόλης?
Τα θέτω αυτά γιατί κάποιος φίλος ανέφερε πως πρέπει να μαθαίνουμε από την ιστορία.
Και έτσι είναι. Εάν κατανοήσουμε τις απαντήσεις, οι οποίες φυσικά θα πρέπει να έχουν και αλήθεια, ίσως οδηγηθούμε σε ορθά συμπεράσματα.
Ευχαριστώ.

[ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ]

Καλωσήρθες Αλέξανδρε.
Καλή συνέχεια.
Πολύ εύστοχα τα ερωτήματα σου.
Μήπως θα ήθελες να δώσεις και καποιες απαντήσεις;
Γιατί είμαι σίγουρος πως έχεις άποψη πανω στο θέμα.
Ευχαριστώ

[Πασχαλης]

Δυστυχώς σήμερα, η μόνη υποχρέωση της ιστορίας και των ιστορικών,
είναι, η ιστορία να ξαναγραφτεί από την αρχή.

Αυτοί που υπερασπίστηκαν την πόλη, μόνον Έλληνες δεν ήταν, άσχετα αν η πλειονότητα ήταν Ελληνικής καταγωγής. Ήταν απλά οι «ακόλουθοι» των μεγάλων «τζακιών», της οικογενειοκρατίας των «αριστοκρατών» της εποχής, που μέσα από τους διαρκείς εμφύλιους μεταξύ των για το ποιος θα κυβερνήσει, ξεπουλούσαν σιγά-σιγά και κατέλυαν την αυτοκρατορία, μη έχοντας και μη εμφυσώντας καμία εθνική συνείδηση στους άμοιρους κάτοικους της αυτοκρατορίας.


Η εγκατάλειψη της περιφέρειας πολύ πριν το 1204 στην ακόρεστη διψά για εκμετάλλευση των «τσιφλικάδων» της εποχής και στον αχόρταγο αιμοδιψή βαμπιρισμο της εκκλησίας, ήταν η αιτία που οδήγησε ολάκερη την Μ. Ασία,
να δεχθεί –αν όχι με ικανοποίηση- αλλά έστω με απάθεια τον μικρό αριθμό των τουρκογενών κατακτητών και να αναζητήσει μια ελπίδα η έστω την ασφάλεια που παρείχε ο κατακτητής για το αύριο, γεγονός που συντέλεσε ώστε να συνταχθεί μαζί του. Αυτοί ήταν ο μελλοντικός Στράτος που θα κατέλυε την πόλη και για να πούμε την αλήθεια, τελικά αν οι Έλληνες έχασαν την πόλη η αν οι Έλληνες πήραν την πόλη
κάτω από την ηγεσία του Μωάμεθ, είναι ένα θέμα που χρήζει εμπεριστατωμένης μελέτης.

Το οικτρό στην όλη υπόθεση δεν είναι ότι χάθηκε η πόλη, αλλά ότι χάθηκε η Ελληνική συνείδηση από μερικά εκατομμύρια κυνηγημένων και εξαθλιωμένων Ελλήνων.

Νομίζω ότι οι αιτίες έχουν υποδειχθεί από τους φίλους συνομιλητές, πολύ εμπεριστατωμένα.
Όπως έγραψα και στην αρχή, οι οικογενειοκρατίες ήταν η απαρχή της πτώσης και του εκπληστηριασμου της αυτοκρατορίας. Ο εμφύλιος σπαραγμός και οι ανίερες συμμαχίες με κάθε εχθρό της αυτοκρατορίας –ακόμα και με τους Τούρκους- για την αναρρίχηση στο θρόνο, κατέτρωγαν σιγά τις σάρκες της, αφήνοντας όλη την περιφέρεια έρμαιο στην βορά των βαρβάρων.
Από τους Βανδάλους μέχρι τους Σταυροφόρους, Σέρβους του Δρούσαν, Νορμανδούς, Αλβανούς, Βούλγαρους και Τούρκους.

Δυστυχώς το φαινόμενο της οικογενειοκρατίας το ξαναζούμε σε όλο του το μεγαλείο…
Τον Ελληνισμό τον σκέφτονται και τον χρησιμοποιούν σαν ιδέα, την ύστατη στιγμή του κίνδυνου και μόνον τότε, ενώ μέχρι τότε ήταν ακραιφνείς πολέμιοι και διώκτες του.
Όπως ο χριστιανισμός, ο οποίος σήμερα διαισθανόμενος τον επερχόμενο θάνατο του, προσπαθεί απεγνωσμένα να γαντζωθεί πάνω στις σάρκες του Ελληνισμού και να απομυζήσει την απαιτούμενη ενέργεια που θα τον διατηρήσει –έστω νεκροζωντανο (ζόμπι)- στη ζωή…

Η πόλη δεν έπεσε, η αυτοκρατορία δεν κατακτήθηκε…

Οι αυτοκρατορίες δεν κατακτώνται…

Κάποιες οικογένειες έρχονται και θεωρούν περιούσια τους –με κληρονομικό δικαίωμα- τις αυτοκρατορίες και τους κάτοικους της υπάκουα ζώα προς εκμετάλλευση…
Έτσι γεννιόνται οι τυραννίες, με τις ευλογίες πάντα της εκκλησίας, η οποία με περίσσεια χαρά ευλογεί τα όπλα που δυναστεύουν το λαό, αποκομίζοντας δικαίωμα συγκυριαρχίας και συνεκμετάλλευσης…

Τότε αρχίζει να νοσεί το σώμα της αυτοκρατορίας και ξεκινά η σήψη…

Ο βάρβαρος δεν καταλύει τις αυτοκρατορίες…

Ο βάρβαρος έρχεται σταλμένος από τη μοίρα και από την ιστορία,
δίνοντας το τελειωτικό χτύπημα -ως πράξη ευσπλαχνίας- στη νοσούσα βαριά και ψυχορραγούσα αυτοκρατορία…

[kynikos]

Πασχάλη,

Θεωρώ οτι είναι πολύ εύστοχες οι παρατηρήσεις σου για την "οικογενιοκρατεία" του Βυζαντίου, και την συνέχειά της (σαν... φιλοσοφία), ακόμα και μέχρι τις μέρες μας.

Πράγματι, ένας λαός πρέπει να εξελιχθει αρκετά για να μπορέσει να ξεφύγει από την όποια αίγλη του παρέχει η τυφλή ακολουθεία του "δυνατού", όπως εκπροσωπείται από το "τζάκι". Βασικά μιλάμε για φεουδαρχία.

Και το φαινόμενο το βλέπουμε όχι μόνο σε υπανάπτυκτες χώρες της Ασίας, αλλά ακόμα και σε μέρη όπως οι ΗΠΑ, πχ. George H.W. Bush, George W. Bush (jnr), και κάποια στιγμή βέβαια θα εμφανιστεί και ο George Bush III.

Οι δυνατείες πάντα γοήτευαν τα πλήθη, αφου ισχυρή οικογένεια σημαίνει επιτυχία και δύναμη.

====

Αυτό που δεν καταλαβαίνω και τόσο καλά είνα γιατί λες οτι:

«Αυτοί που υπερασπίστηκαν την πόλη, μόνον Έλληνες δεν ήταν, άσχετα αν η πλειονότητα ήταν Ελληνικής καταγωγής.»

Λες επίσης

«Ήταν απλά οι «ακόλουθοι» των μεγάλων «τζακιών», της οικογενειοκρατίας των «αριστοκρατών» της εποχής,»

ααν αυτό να τους έκανε κατα κάποιο τρόπο λιγότερο "Έλληνες".
Με ποιά λογική; Μας αρέσει, δεν μας αρέσει, ΑΥΤΟΙ ήταν οι Έλληνες της εποχής έτσι ήταν με τα κουσούρια τους, γιατί να θέλουμε να τους εξιδανικεύσουμε;; Προς ποιον σκοπό;

Και όπως πολύ σωστα είπες, πολλοί περισσότεροι Έλληνες επέλεξαν, για δικους τους λογους, να πάνε με το στρατόπεδο του εισβολέα, ωστε η μισή (ας πούμε) Τουρκία σήμερα να είναι "Ελληνικής" καταγωγής, τί να κάνουμε; Φυσικά αυτό θα ενοχλεί πολλούς που ίσως έχουν καταλάβει λάθος την έννοια του εθνικού, αλλα τελικά το θέμα είναι οτι όλα αυτά δεν έχουν, στην τελική ανάλυση, καμμία σημασία.

Αυτό που με ξενίζει είναι που μου φαίνεται οτι προσπαθείς, έτσι αυθαίρέτα, να δημιουργήσεις μια έννοια του τί είναι "Έλληνας", η οποία (απο ο,τι μπορώ να δω) δεν πατάει σε τίποτα. Λες, πχ, οι υπερασπιτές των τειχών "δεν" ήταν Έλληνες, γιατί είχαν επιλέξει να συσχετισθούν με τα τζάκια. Και από πότε, αγαπητέ, σε κάνει αυτό να μην είσαι Έλληνας;

Αν ήταν έτσι τότε στην Ελλάδα σήμερα ΖΗΤΗΜΑ να υπάρχει μια χούφτα Έλληνες. Για την ακριβεια, αν είναι έτσι, εγώ είμαι ο ΜΟΝΟΣ Έληνας που έχει απομείνει, όλοι οι υπόλοιποι έχετε ενδώσει!!
Βλέπεις πόσο αστείο φαίνεται να προσπαθεί κανείς να ορίσει τί ήταν "Έλληνας" με τα προσωπικά του μέτρα και σταθμά;

Αντιθέτως, εγώ έχω την εντύπωση οτι ο συσχετισμός με τον ισχυρό είναι ίδιον του Έλληνα (και όχι μόνο) απο αρχαιοτάτων χρόνων. Τιμή, οικογένεια, προστάτες, ο τοπικός άρχοντας στον οποίο καταφεύγεις για να σου κάνει την χάρη είναι όλα ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΑ έθιμα.

Αν διαβάσεις την περίφημη μελέτη του Campbell για τους Σαρακατσαναίους (αυτούς τους βουνήσιους βοσκούς οι οποίοι γενικώς θεωρούνται μια απο τις πιο αμιγείς αυτόχθωνες Ελληνικές πλυθισμικές ομάδες) θα δείς οτι μια κοινωνία με τα πιστεύω τους ΦΥΣΙΚΑ θα καταλήξει γύρω απο την οικογένεια με το πιο μεγάλο τζάκι - είναι σχεδόν γκαραντί.

Και η νοοτροπία των Σαρακατσαναίων δεν είναι παρα η ουσία της νοοτροπίας του Έλληνα (απο την Αρχαιότητα) σε μια ίσως λίγο πιο γραφική μορφή.

Για αυτό πάντα υποπτεύομαι κάθε απόπειρα να δημιουργηθεί κάποιος "μυθικός", "ιδανικός", Έλληνας με τον οποίον να κρίνουμε όλους τους άλλους για γνησιότητα. Κουραφέξαλα. Έλληνες πολέμισαν και στο πλευρό του Ξέρξη, Έλληνες πολέμισαν και υπό τον Ρωμαίο Σύλα κατα της δυνάμεις του Μιθριδάτη, και όπως είπες, Έλληνες ενδέχεται να πολέμησαν και με το μέρος του Μωάμεθ του Πορθητή.

Τότε λόιπόν, πως θα πούμε οτι αυτοί που αμύνθηκαν τα τείχη (που στο φινάλε ήταν και ήρωες), πως θα πούμε οτι ΔΕΝ ήταν Έλληνες, γαιτί δεν μας γουστάρει η θρησκεία τους, ή το κοινωνικο-πολιτικό τους πλαίσιο;

Εγώ φρονώ οτι όσο συντομότερα αφήσει κατα μέρος ο καθένας μας τις φαντασιώσεις του για το τί σημαίνει να είσαι Έλληνας (και ΟΛΟΙ μας τις έχουμε) και να στρωθεί στο διαλογισμό, ή την προσευχή, ή όποια διάολο άλλη άσκηση κάνει, τέλος πάντων, τόσο το καλύτερο, τουλάχιστον για τον σκοπο της ανακάλυψης του αληθινού Εαυτού, ο οποίος, νομίζω, δεν έιναι ουτε Έλληνας, ουτε τίποτε - ή αν προτιμάς - και Έλληνας, και Τούρκος και απ' όλα...

ΜΦΧ

k

[Πασχαλης]

Αυτό που δεν καταλαβαίνω και τόσο καλά είνα γιατί λες οτι:

«Αυτοί που υπερασπίστηκαν την πόλη, μόνον Έλληνες δεν ήταν, άσχετα αν η πλειονότητα ήταν Ελληνικής καταγωγής.»

Λες επίσης

«Ήταν απλά οι «ακόλουθοι» των μεγάλων «τζακιών», της οικογενειοκρατίας των «αριστοκρατών» της εποχής,»

ααν αυτό να τους έκανε κατα κάποιο τρόπο λιγότερο "Έλληνες".
Με ποιά λογική; Μας αρέσει, δεν μας αρέσει, ΑΥΤΟΙ ήταν οι Έλληνες της εποχής έτσι ήταν με τα κουσούρια τους, γιατί να θέλουμε να τους εξιδανικεύσουμε;; Προς ποιον σκοπό;

kynikos

Συγνωμη φιλε, αν δεν καταφερα να δωσω το ζητουμενο στιγμα που επιθυμουσα -το οποιο ηταν οτι, απλα στο βυζαντιο δεν καλλιεργηθηκε ΚΑΜΜΙΑ εθνικη συνειδηση- και να φταιω εγω για το οτι καταλαβες κατι που ουδολως εννοουσα...

Γραφοντας το "μονον Ελληνες δεν ηταν", απλα αναφερομουν στο γεγονος οτι τους ελειπε η εθνικη συνειδηση, χωρις φυσικα αυτο να τους μειωνει η να τους κανει κατι περισσοτερο...

Δυστυχως η ιστορια των χρονων εκεινων μας δειχνει οτι, μονον για ΠΑΤΡΙΔΑ δεν πολεμουσαν τοτε, παρα για ολα τα υπολοιπα, με πρωτο βεβαια το προσωπικο οφελος, χωρις φυσικα να ευθυνονται οι ιδιοι οι πολιτες για αυτο το γεγονος...

[kynikos]

Συγνωμη φιλε, αν δεν καταφερα να δωσω το ζητουμενο στιγμα που επιθυμουσα -το οποιο ηταν οτι, απλα στο βυζαντιο δεν καλλιεργηθηκε ΚΑΜΜΙΑ εθνικη συνειδηση- και να φταιω εγω για το οτι καταλαβες κατι που ουδολως εννοουσα...

OK, φίλε Πασχάλη, αν το θέτεις έτσι, κανένα πρόβλημα, μαλιστα συμφωνὠ οτι η πλειοψηφία δεν θα είχε συνείδηση που να ονόμαζε Ελληνική. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει οτι ήταν κάθε άλλο παρα Έλληνες, ναι;

Στο κάτω-κάτω είχαν μια πολύ δυνατή εθνική συνείδηση που ονομάζαν "Ρωμιοσύνη", και δεν νομίζω να είναι τυχαίο που αυτός ο όρος και ο "Ελληνισμός" έχουν πια λίγο-πολυ ταυτιστεί.

Όπως έχω πει και παλιότερα, σαν λίγο πιο μεγάλος στα χρόνια, θυμάμαι ακόμα καθαρά να λέω οτι "είμαι Έλληνας" όταν με ρώταγαν "Ρωμιός είσαι, φιλε;" (έτσι με είχε μάθει η οικογένειά μου), και να με κοιτάνε καλα-καλά σα να πούλαγα εξυπνάδα. Και μιλάμε για πόσα; πριν είκοσι -εικοσιπέντε χρόνια όχι περισσότερο!

Αυτό το "Έλληνας" σαν εθνική συνείδηση, που λες, από ο,τι μπορώ να καταλάβω (δεν είμαι και ιστορικός), είναι κατασκεύασμα κυρίως του 20ου Αιώνα, κάτι με τους Βαλκανικούς, κατι με την Μεγαλη Ιδέα, κατι με Πλαστήρες, Πάγκαλους κλπ.

Θέλω να πώ, δεν ήταν κατι φυσικό στον λαό, ήταν σιγουρα εκ των άνωθεν επιβεβλημένο.

Η άλλη πηγή της "Ελληνικής" συνείδησης μου φαίνεται να ήταν οι Ευρωπαίοι διανούμενοι του 19ου αιώνα, και φυσικά εννοείται οτι δεν μπορούμε να πάρουμε την υπερβολικά ρομαντικοποιημένη ερμηνεία τους στα σοβαρά, χωρις τουλάχιστον λίγη κατανόηση για τον χρωματισμό που της προσέδιδαν.

Τέλος, όπως ανέφερε και ο αγαπητός Ράμογλου, μου φαίνεται οτι κάποιο ρόλο στην ανάπτηξη της εθνικής συνεδησης θα είχαν και οι μεγάλες οικογενειες, τα τζάκια που ανέφερες. Αυτοί, μαζί με τους Έλληνες διανοούμενους, κυρίως της Ρωσσίας και της Ρουμανίας, είχαν κρατήσει (καλώς ή κακώς) μιαν ιδιαίτερη ιδεα της Ελληνικής συνείδησης, και δεν σταθηκαν αδρανείς στο έργο της εξάπλωσής της.

Ίσως να έπαιζε και αυτό κάποιον ρόλο μεσα στον νου των ανθρώπων που έπεσαν αμυνόμενοι τα τειχη, ποιός ξέρει. Δεν ξέρω αν έχεις διαβάσει την Αλεξιάδα της Κομνηνής, αλλά αν δεν έχεις στο προτείνω, έχει κάποια πλάκα, να βλέπεις έτσι μιαν εικόνα μιας περασμένης εποχής, αλλα πιστεύω οτι το ένα πράγμα που θα κρατήσεις είναι πόσο πολύ έβλεπαν αυτοί οι άνθρωποι τους εαυτούς τους σαν ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΣ της Ελληνικής παράδοσης.

Δεν χωράει καμμία αμφιβολία. Δεν κρίνω αν είχαν δίκιο η όχι, ουτε αν αυτό ήταν καλό ή κακό (ένας παλιο-κυνικός σαν εμένα, μάλλον σαν κακό θα το βλέπει) αλλα αδιαμφισβήτητα πίστευαν οτι είχαν Ελληνική συνείδηση, και μάλιστα ήταν πολύ περίφανοι για αυτό.

Φιλικά

k

[Elissaios]

Επιτρέψτε μου μια παρέμβαση.

Σαν ακόμα πιο μεγάλος στα χρόνια (αγαπητέ Kynikos συμπάθα με) θυμάμαι που όταν ήμουν παιδί η Ελλάδα αποτελούταν από διάφορους τοπικούς μικρούς κόσμους. Κάθε περιοχή ήταν –ελλείψει επικοινωνιακών μέσων– απομονωμένη και διατηρούσε το δικό της χαρακτήρα. (Εθνική συνείδηση πάντως υπήρχε, γιατί είχε καλλιεργηθεί αλλά και σφυρηλατηθεί μέσα από πολέμους…)

Θέλω να πω με αυτό, πώς να μιλήσουμε για «εθνική συνείδηση» πολύ περισσότερο στα χρόνια του Βυζαντίου ή της ενωμένης υπό τον πάπα Ευρώπης, τη στιγμή που επρόκειτο για μεγάλες αυτοκρατορίες με διάφορους λαούς, χωρίς εθνικά διδάγματα; Συνεπώς, δεν μου φαίνεται παράξενο αν στις πολιορκίες του Βυζαντίου δεν υπήρχε «εθνική ομοψυχία» βάσει «εθνικής συνείδησης». Γιατί να συγκινηθεί δηλαδή ένας απλοϊκός άνθρωπος στα βάθη της Μικρασίας όταν απειλούνταν τα πλούτη της Κωνσταντινούπολης και οι «Ρωμαίοι»; Τι τον αφορούσε τον ίδιο;

Άρα, προσωπικά απαλλάσσω τους remote υπηκόους του Βυζαντίου από τις ιστορικές ευθύνες τους.

[ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ]

Τελικά όντως ο καθένας βλέπει τα πράγματα απο την δική του οπτική, και σαφώς δίνει έμφαση σε αυτα που ταιριάζουν στην κοσμοθέασή του.
Αρκεί να υπάρχει σεβασμός των "κοσμοθεάσεων" των άλλων.
Ο.Κ.
Φίλε Ελισσαίε, συμφωνώ για τους remote, αλλα δυστυχώς υπήρχαν και αυτοί εκ των Ελλήνων που διάλεξαν να είναι εκτός των τειχών, και φυσικά και αυτοί εντός των τειχών που προτίμησαν να σφυρίζουν αδιάφορα!
Και αυτό βέβαια μπορεί για την δική μου κοσμοθέαση να αποτελεί εσχάτη προδοσία κολάσιμη με την εσχάτη των ποινών, αλλα για άλλον να είναι κατι άλλο.....
Το δέχομαι και περιορίζομαι να εκθέσω την δική μου άποψη.

[kynikos]

Τελικά όντως ο καθένας βλέπει τα πράγματα απο την δική του οπτική,
και σαφώς δίνει έμφαση σε αυτα που ταιριάζουν στην κοσμοθέασή του.

Σοφόν, αυτό....

Καλό πάντα να το θυμόμαστε, για εαυτούς και αλλήλους.

k



Και λέει ο φίλος:-
«Άντε τώρα να τους πείσω οτι δεν είμαι ελέφαντας!»

[Ladyhawk]

Σαν πιο μικρή στα χρόνια επιτρέψτε μου μία μικρή παρεμβολή.

Η εθνική συνείδηση χωρίς την γνώση της ιστορίας την κατανόηση του παρελθόντος δεν μπορεί να καλλιεργηθεί και το άτομο δεν μπορεί να αναγνωρίσει τις ρίζες του.
Είναι κάτι που δεν γεννιέται και δεν πεθαίνει εύκολα.

Θα συμφωνήσω με τον αγαπητό Elissaio, ότι αυτή καλλιεργήθηκε μέσα από τους πολέμους και θα προσθέσω πως αυτή ήταν που υποκινούσε τα νήματα και έδινε τη δύναμη στους αγώνες.

Πρέπει να αντιστεκόμαστε σε οτιδήποτε αρνητικό προκειμένου να διατηρήσουμε αυτήν την συνείδηση και ταυτόχρονα να την καλλιεργούμε. Η διαπαιδαγώγηση, οι εθνικές γιορτές, η απόδοση των τιμών είναι πράγματα που μπορούν να συντελέσουν θετικά σε αυτήν την ανάπτυξη και την κοινωνική εξέλιξη καθώς και στην «υπενθύμιση» των ιδανικών της πατρίδας μας.

Εδώ θα ήθελα να θέσω ένα ερώτημα.
Τι γίνεται με τα έθνη τα οποία δεν έχουν υλικούς δεσμούς αλλά φαίνεται να διατηρούν την δική τους συνείδηση ? (πχ. Εβραίοι). Μήπως τελικά αυτή η συνείδηση έχει ιδεολογικό χαρακτήρα και μόνο?